Geachte Raadsleden,
Sinds de zomer van 2017 maakt de gemeente Bergen plannen voor de realisatie van het grootste zonneveld van Nederland. Volgens het raadsvoorstel van januari gaat Energielandgoed Wells Meer minimaal 281.000 MWh zonne-energie per jaar opwekken. Hiervoor zijn naar schatting 830.000 zonnepanelen nodig.
Ongeveer 80% van alle zonnepanelen wordt geproduceerd in China.
Er zijn verschillende typen zonnepanelen; de bekendste zijn de polykristallijne zonnepanelen; ook wel polysilicon panelen genoemd. Zoals de naam al zegt worden deze panelen vervaardigd uit polysilicon.
82% van de wereldwijde productie van polysilicon komt uit China, voornamelijk uit de Xianjiang regio, 48% van de wereldwijde productie komt van slechts 4 bedrijven uit de Xinjiang regio: Daqo new energy, Xinte energy, East hope group en GCL-Poly energy.
De belangrijkste reden waarom deze bedrijven zich vestigen in de regio Xinjiang is de aanwezigheid van goedkope energie. Voor de productie van polysilicon is namelijk heel veel energie nodig (verhitting tot 650 graden Celsius). Xinjiang heeft veel kolencentrales, die goedkope energie leveren.
Vanwege de wereldwijde behoefte aan zonnepanelen wordt er al jarenlang een oogje toegeknepen als het gaat om de, niet zo duurzame, productie van de zonnepanelen in China. Steenkool levert bij verbranding namelijk twee keer zoveel CO2 uitstoot als aardgas, de belangrijkste brandstof voor elektriciteitscentrales in Nederland. Daarnaast leidt de verbranding van steenkool tot luchtvervuiling: zwaveldioxide, stikstofoxide en fijnstof.
Tot zover niets nieuws.
Twee weken geleden stonden er echter berichten in de diverse media over zonnepanelen die in China worden geproduceerd met behulp van dwangarbeid.
De eerste die er mee kwam was het Financieel Dagblad op woensdag 7 april.
De kern van het FD artikel:
- De Chinese zonnesector ligt onder vuur vanwege vermeende dwangarbeid.
- Nagenoeg elk zonnepaneel uit China bevat grondstoffen van verdachte bedrijven.
- Chinese panelen domineren de wereldwijde sector voor groene zonnestroom.
- Ook in Nederland liggen ‘verkeerde’ panelen, soms betaald met overheidsgeld.
Volgens het Amerikaanse consultancybureau Horizon Advisory bevatten vele van de Chinese panelen grondstoffen, die afkomstig zijn uit een gebied waar op grote schaal sprake lijkt te zijn van dwangarbeid.
Uit het onderzoek blijkt dat grote polysiliconbedrijven uit Xinjiang gebruik maken van dwangarbeid. De grote zonnepaneelfabrikanten ter wereld, zoals Longi Solar, Jinko Solar en Trina Solar (ook allemaal Chinees) hebben contracten met deze grondstofproducenten.
Volgens het FD komt minstens 80% van alle zonnepanelen in Nederland uit China en zijn ook op de Nederlandse markt de verdachte Chinese merken verkocht. In ieder geval drie groothandelaren in zonne-energie verkopen panelen van Jinko of Trina Solar, namelijk ESTG, SolarToday en ProfiNRG. In aparte reacties zeggen de bedrijven op de hoogte te zijn van de beschuldigingen en deze verder te willen onderzoeken. ‘Als bewezen blijkt dat dit echt plaatsvindt, dan moeten wij de positie van een merk als Jinko Solar heroverwegen’, zegt ceo Klaas Galama van ESTG.
De huidige ophef over de panelen gaat enerzijds over het bestaan van dwangarbeid in China, anderzijds over het feit dat zonneparken met “foute panelen” worden gebouwd met overheidsgeld. Al jaren gaat de meeste overheidssteun voor duurzame energie naar zonnestroom. In 2020 was dat bijna €4,5 miljard (bron: FD).
In Bergen heeft de gemeente er voor gekozen om de ontwikkeling van Energielandgoed Wells Meer, en daarmee het grootste zonneveld van Nederland, in eigen beheer uit te voeren.
De ontstane ophef over de zonnevelden betreft zonnevelden die door projectontwikkelaars worden gebouwd maar gedeeltelijk worden gefinancierd met subsidiegeld van de overheid.
In Bergen gaat het echter een stap verder. Een gemeente (overheidsorganisatie) heeft zelf het initiatief genomen om een zonneveld aan te leggen met 830.000 zonnepanelen. Bovendien krijgt de gemeente een meerderheidsaandeel in de nog op te richten BV.
In mijn zienswijze op het ontwerpbestemmingsplan heb ik de gemeente Bergen gewezen op haar maatschappelijke verantwoordelijkheid.
Mijn vraag in de zienswijze:
“Vanwege de maatschappelijke verantwoordelijkheid van overheidsorganen mag worden verwacht dat de gemeente bij de selectie van de leveranciers voor de zonnepanelen het criterium dat de panelen op een duurzame manier worden geproduceerd zwaar laat meewegen. Kan bij de selectie van de leverancier van de zonnepanelen gekeken worden naar duurzame criteria zoals de volledige logistieke keten, het energieverbruik, de uitstoot van broeikasgassen, hoe het bedrijf omgaat met arbeidsomstandigheden, het milieu, de omgeving van het bedrijf, zorgvuldig watergebruik en de reductie in het gebruik van giftige of zeldzame stoffen?”
Het antwoord van de gemeente:
“De aanleg en installatie van de zonnepanelen zal door de BV van het Energielandgoed worden aanbesteed bij marktpartijen. Dit zal op zijn vroegst plaatsvinden na ontvangst van de SDE beschikking, dus eind 2021. De aanbestedingscriteria zijn dan ook nog niet bepaald. Het is nadrukkelijk niet de bedoeling om alleen naar prijsgerelateerde factoren te kijken. Landschappelijke kwaliteit, impact op de omgeving/bodemleven en duurzame productie zullen ook betrokken worden in de afweging.”
Dat is mooi.
Kan men, vanwege de recente ophef over dwangarbeid in China bij de productie van zonnepanelen, er nu van uit gaan dat er GEEN Chinese panelen meer worden aangeschaft van fabrikanten die mogelijk betrokken zijn bij dwangarbeid?
Of vindt u dwangarbeid onder de term duurzame productie vallen?
We begrijpen allemaal dat duurzaam geproduceerde panelen ietsepietsie duurder gaan worden. Dit heeft misschien een minder rooskleurig effect op de business case.
U staat nu dus voor de keus.
Neemt u uw maatschappelijke verantwoordelijkheid serieus en geeft u het college van B&W de opdracht om duurzaam geproduceerde panelen te kopen?
Of
Gaat u voor het optimale rendement van het Energielandgoed en gaat u in zee met leveranciers van panelen die misschien verbonden zijn aan dwangarbeid?
De keus is aan u.
PS:
Om u te helpen bij het maken van uw keuze:
- Inmiddels zijn in de tweede kamer over dit onderwerp vragen gesteld door het CDA, de PvdA en GroenLinks.
- In zowel Provinciale Staten van Noord-Brabant als Noord-Holland zijn moties aangenomen waarin Provinciale Staten aangeven het volstrekt onacceptabel vinden dat gesubsidieerde zonneparken met panelen worden gerealiseerd waarbij op enigerlei wijze sprake is van dwangarbeid.
- In Brussel wordt momenteel gewerkt aan nieuwe due diligence wetgeving waarbij mensenrechten en verantwoorde omgang met het milieu verplicht worden voor de hele productieketen. Daarnaast wordt de mogelijkheid voor een importverbod overwogen voor producten die zijn vervaardigd door bedrijven waar mensenrechten ernstig worden geschonden.