Energielandgoed Wells Meer – 't Wellsmeertje

In de gemeente Bergen wordt Energielandgoed Wells Meer voorbereid. Op deze pagina leest u meer over de gemeente Bergen en het Energielandgoed Wells Meer.

***Deze pagina is gedateerd en zal de komende periode worden bijgewerkt.***

Gemeente Bergen

Bergen is een gemeente in de provincie Limburg. De gemeente heeft 13.000 inwoners, verdeeld over 5 kernen en heeft een oppervlakte van 110 Km2. De jaarlijkse begroting ligt rond de 32,5 miljoen euro. De gemeente ligt in Noord Limburg, tussen de Maas en de Duitse grens, halverwege Nijmegen en Venlo. Nationaal park de Maasduinen bevindt zich grotendeels binnen het grondgebied van de gemeente Bergen. Het park is 4500 hectare groot en bevat de langste rivierduingordel van Nederland, het heeft een lengte van 20 kilometer en een breedte van 2-3 kilometer.

Politiek in Bergen

Het college van B&W bestaat uit burgemeester Pelzer, afkomstig uit het CDA, en 3 wethouders. In de gemeente Bergen zijn vier politieke partijen actief: CDA, VVD, PK (progressieve kombinatie) en KERN. De eerste drie vormen de coalitie met 13 zetels in de gemeenteraad. Oppositiepartij KERN heeft 2 zetels. De coalitie is voor de komst van het Energielandgoed, KERN is er tegen. De sfeer tussen de raadsleden onderling en tussen het college en de raad is niet altijd optimaal, dit heeft o.a. te maken met een bestuurscrisis uit 2017. In dat jaar was er een coalitie van CDA en PK (2 wethouders). Begin december werd PK wethouder Roefs naar huis gestuurd door de drie andere partijen, een week later werd ook een motie van wantrouwen aangenomen tegen CDA wethouder Splinter. Hierdoor bleef van het college van B&W alleen de B over. Na de verkiezingen van maart 2017 kwamen beide wethouders in het nieuwe college weer terug. De sfeer was echter gezet.

Ontstaansgeschiedenis Energielandgoed Wells Meer

Het verhaal van Energielandgoed Wells Meer begint in 2016 als CDA wethouder Buiting besluit om zijn functie neer te leggen. Op 1 september van dat jaar wordt hij opgevolgd door Antoon Splinter. De, in Well wonende, zelfstandig ondernemer gaat voortvarend aan de slag. Vrij snel nadat hij is begonnen maakt hij een studiereis naar het eiland Samso in Denemarken, ’s werelds groenste gemeente. Een eilandje, qua grootte een kwart van Texel, dat energieneutraal is door windmolens, zonnepanelen en biomassacentrales. Op de weg terug naar huis besluit de Wethouder het idee te kopiëren en in zijn eigen gemeente te realiseren: het idee voor EnergieLandgoed Wells Meer is geboren.

Energieonafhankelijk

Terug in het mooie Bergen legt wethouder Splinter zijn plannen voor aan het college van B&W en aan de gemeenteraad. In eerste instantie wil de gemeente Bergen energieneutraal zijn in 2040, dit wordt al snel aangepast naar 2030. Tijdens de raadsvergadering van 5 juni 2018 stelt de VVD fractie voor om Bergen niet energieneutraal maar Energieonafhankelijk te maken. Dit voorstel wordt door de raad aangenomen.

Jack Jennissen; fractievoorzitter VVD legt uit:” Energieonafhankelijkheid betekent energie opwekken in de hoeveelheid die nodig is en op de tijdstippen dat die nodig is”.

” De productie van zonne-energie en wind-energie is sterk afhankelijk van het seizoen en het weer. Om de dalen in deze energieproductie op te vangen is het noodzakelijk om energieopwekking met gasgestookte energiecentrales in te zetten. Alleen dit soort centrales zijn in staat relatief snel op te starten en energie te produceren. En daar ligt natuurlijk het probleem: we willen van het gas af! Daarom wil de VVD meteen de stap maken naar energieonafhankelijkheid: energie produceren in de hoeveelheden en op de tijdstippen dat dat nodig is. Zonnepanelen en windenergie blijven een grote rol spelen, maar we moeten ook kijken naar weersonafhankelijke technieken zoals bijvoorbeeld biomassa”.

De gemeente Bergen legt op de website energielandgoedwellsmeer.nl uit wat ze onder energieonafhankelijkheid verstaat: “Dit betekent dat er binnen de gemeente altijd voldoende eigen opgewekte energie aanwezig is. Met eigen opgewekte energie bedoelen we energie van bronnen afkomstig uit de eigen gemeente. Het gaat dan om de energiebehoefte van zowel alle bedrijven als alle inwoners”.

Haalbaarheidsverkenning augustus 2017

In de zomer van 2017 wordt door de gemeente Bergen in samenwerking met adviesbureaus (Antea, Econnetic, Kuiper) een haalbaarheidsonderzoek uitgevoerd. Hieruit blijkt dat de totale energieverbruik van de Gemeente Bergen 1,74PJ (PetaJoule) is (referentiejaar 2012). Het doel is om 50% (0,87 PJ) van het totale energieverbruik op te wekken binnen Energielandgoed Wells Meer. Binnen dit Energielandgoed moeten grootschalige zonnevelden (200 ha), windturbines (6) en een biomassacentrale komen. Daarnaast worden er plannen gemaakt voor multifunctioneel ruimtegebruik (zowel akkerbouw als begrazing onder de zonnevelden), biomassateelt (een productiebos voor droge biomassa en een waterrijk biomassalandschap voor de productie van natte biomassa), een energiepoort (educatie, onderzoek) en recreatiemogelijkheden. De verwachting is dat er per jaar 254.000 MWh kan worden opgewekt. Verwachte totale investeringskosten 228 miljoen euro.

Gemeenteraadsverkiezingen 2018

Vlak na de hierboven beschreven bestuurlijke crisis in 2017 vinden de gemeenteraadsverkiezingen plaats. De vier partijen beschrijven in hun verkiezingsprogramma summier iets over Energielandgoed Wells Meer:

CDA: het verkiezingsprogramma van het CDA kent onder de naam Samen voor een beter Bergen 14 pagina’s. Op pagina 8 (de hooggelegen zandgronden) en pagina 12 (energietransitie) treffen we welgeteld één zin aan over Wells Meer: “Realisatie in het Wellsmeer van een energielandschap dat een belangrijke
bijdrage levert aan de doelstelling om Bergen in 2030 energieneutraal te krijgen”.
VVD: het verkiezingsprogramma van de VVD kent onder de naam Betrouwbaar en Stabiel 14 pagina’s. Wells Meer of het energielandgoed komen in het verkiezingsprogramma niet voor. Wel wordt op pagina 14 onder het kopje milieu aangegeven dat: “Onze gemeente geen geschikte plaats is voor de
plaatsing van windmolens” en “Mogelijkheden voor zonne-energie , geothermische-energie en bio-energie verdienen de voorkeur. De VVD blijft streven naar zogenaamde energieakkers en vindt dat de gemeente initiatieven daarvoor zou moeten ondersteunen”.
PK: het verkiezingsprogramma van de PK: Werken aan Bergen is met zijn 28 pagina’s veruit het meest uitgebreid. Ook is heel helder beschreven hoe de PK staat t.o.v. duurzame energie en het energielandgoed: “De plannen voor een Energielandschap Wells Meer zijn groots. Om de ambitie van een energieneutraal Bergen te bereiken in 2030 is zo’n groot plan wel nodig. Voor ons is cruciaal dat er draagvlak is bij de omwonenden en de andere inwoners in onze gemeente. Essentieel is dat al onze inwoners profiteren van het energie opwekken op deze manier. Er zal dus sprake moeten zijn van de coöperatie-gedachte. Door werkgelegenheid te creëren ondernemen we met de natuur in Bergen”. en “Afgesproken is dat als er al windmolens komen dat alleen bij het Wells Meer kan” en “De PK vindt dat we nadrukkelijk alle opties voor duurzame alternatieve energiebronnen moeten onderzoeken in onze gemeente, dus ook wind- en zonne-energie”.
KERN: het verkiezingsprogramma van KERN: Bergen wèr KERNgezond kent 18 pagina’s. Energielandgoed Wells Meer wordt niet genoemd; KERN is dan ook tegen de komst van het energielandgoed.

Het Energielandgoed Wells Meer speelt slechts een marginale rol bij de gemeenteraadsverkiezingen: Uitslag: CDA: 6, PK: 4, KERN :3, VVD: 2 zetels. (Na overstap van één van de raadsleden van KERN naar de PK in april 2021 is de verdeling: CDA: 6, PK: 5, KERN: 2, VVD: 2.)

Venlo college 9: new energy , 2 oktober 2018

Op 2 oktober 2018 spreekt wethouder Splinter op het Venlo college over energielandgoed Wells Meer. Drie opvallende uitspraken van de Wethouder:

“De klimaatverandering is onomkeerbaar”.
“80% van de fossiele brandstof reserves hebben we verbruikt in 150 jaar tijd. Fossiele brandstoffen raken op, de energietransitie moeten we realiseren om het huidige welvaartsniveau vast te houden”.
“Ik geloof niet in windenergie, het is inefficiënt, het is indirecte zonne-energie. De provincie denkt in windmolens en vertaalt de energieopgave van Limburg in 300 windmolens, dus we gaan in windmolens denken om het bij de provincie verkocht te krijgen”.

Draagvlak en betrokkenheid

Vanaf het allereerste begin van het project geeft de gemeente aan te streven naar draagvlak en betrokkenheid. De gemeente geeft aan dat “Energielandgoed Wells Meer van, voor en door de inwoners van de gemeente Bergen is” en “we willen zoveel mogelijk inwoners betrekken“. Wat dat aangaat heeft de wethouder geluisterd naar pioneer Soren Hermansen van het eiland Samso. Hermansen geeft aan dat, mensen betrekken, de sleutel is tot succes.

Er worden inderdaad pogingen ondernomen om de burgers over het energielandgoed te informeren en bij dit project te betrekken. Regelmatig worden artikelen geplaatst in huis aan huis bladen en er worden informatieavonden georganiseerd. In 2019 wordt er een meedenkgroep samengesteld en wordt een werkatelier georganiseerd, ook worden alle burgers gevraagd mee te denken middels een interactieve enquête. De informatieavonden worden echter slecht bezocht, het aantal deelnemers van de meedenkgroep en het werkatelier samen is minder dan 20 personen. Voor wat betreft de interactieve enquête, die wordt slechts door 87 inwoners ingevuld. Dat is 0.6 % van de inwoners in Bergen. De betrokkenheid van burgers bij het Energielandgoed is minimaal. Dat komt o.a omdat de inwoners van Bergen zich nooit hebben kunnen uitspreken over de komst van het Energielandgoed. Toch blijft de wethouder positief en geeft bij elk interview en zelfs bij een bezoek van leden van Provinciale Staten aan dat het draagvlak onder de bevolking erg groot is.

Pioneer Soren Hermansen van het eiland Samso geeft aan dat de sleutel voor succes ligt in “het serieus nemen van zorgen”, “iedereen moet zich gehoord voelen” en “er ontstond pas echt gejuich toen de bewoners mede-eigenaar konden worden en konden profiteren van de winst”. Hoewel de wethouder in Bergen niet echt laat blijken zich heel veel aan te trekken van de meningen van inwoners wil hij wel proberen de Bergenaren in een juich stemming te krijgen door ze mede-eigenaar te laten worden van Wells Meer. De 13.000 inwoners van Bergen mogen 15 miljoen euro investeren in het landgoed; dat is ruim 1000 euro per persoon. Het is de vraag of dat gaat lukken in een gemeente waarbij de inwoners een gemiddeld inkomen hebben van 23.800 euro.

5 miljoen euro

Om te onderzoeken of het energielandgoed Wells Meer haalbaar is worden vele onderzoeken uitgevoerd, onder meer door adviesbureaus. In 2018 besluit de gemeenteraad dat voor de ontwerpfase (fase 2) van het project een bedrag mag worden besteed van 1,5 miljoen euro. In december 2019 besluit de gemeenteraad dit bedrag opnieuw te reserveren voor uitgaven in 2020 (planfase / fase 3). In februari 2021 gaat de raad akkoord met een bedrag van 2,15 miljoen euro voor de ontwikkelfase (fase 4). In totaal wordt er in drie jaar tijd dus ruim 5 miljoen euro uitgegeven. Dat is een fors bedrag voor een gemeente met een jaarlijkse begroting rond de 32,5 miljoen euro.

Uitspraken Wethouder

In het najaar van 2019 doet wethouder Splinter tijdens raads- en commissievergaderingen enkele opmerkelijke uitspraken. Hij heeft aan dat het Energielandgoed Wells Meer niets te maken heeft met het klimaat en de klimaatdoelen. Hoewel dat geheel in lijn is met zijn eerdere uitspraken tijdens het Venlo college (hierboven beschreven) is het opmerkelijk omdat zowel de de gemeentelijke website als de verschillende onderzoeksrapporten het klimaat en het leveren van een bijdrage aan de klimaatdoelen aangeven als één van de belangrijkste redenen voor de komst van het Energielandgoed. Ook geeft de wethouder aan niet uit de sluiten dat er energieopwekking in de Maasduinen gaat plaats vinden.

Masterplan en Voorkeursmodel

Eind 2019 wordt door de commissie Ruimte & Economie en de gemeenteraad het Masterplan Energielandgoed Wells Meer besproken. In dit masterplan zijn de definitieve plannen voor het Energielandgoed opgenomen. Het Energielandgoed gaat meer energie opwekken dan de vooraf gedefinieerde 870 terajoule, namelijk 1052 terajoule, dit is 60% i.p.v. 50% van de energiebehoefte van de gemeente Bergen. Opmerkelijk is dat juist de VVD, die in het verkiezingsprogramma van 2018 had aangegeven geen windmolens binnen de gemeentegrenzen te willen, tijdens de commissievergadering een voorstel doet om het aantal windmolens in Wells Meer te verhogen van 4 naar 6. Dit voorstel wordt niet aangenomen.

In het masterplan staat het volgende beschreven over grondgebruik en energieopwekking:

Grondgebruik

Opgewekte energie

Grondgebruik / Opgewekte energie

De 440 hectare van het energielandgoed wordt als volgt verdeeld:

Zonne-energie 265 ha verdeeld over:

92 ha bijvangst in natuurgebied,
82 ha oost-west opstelling,
77 ha zuid opstelling,
8 ha met agrarisch medegebruik,
6 ha testvelden

Windenergie: 4 windturbines

Landschappelijk raamwerk 175 ha:

Groene zone, infrastructuur en recreatief routenetwerk 117 ha
Natte natuur 43 ha
Nieuw bos 15 ha

Innovatiecentrum: 4 ha

Totaal: 1053 TJ, verdeeld over:

Zonne-energie:

Aantal panelen: 834.686
Opgesteld vermogen: 271 MWp
Opgewekte energie: 251.101 MWh

Windenergie:

Aantal windturbine: 4
Opgesteld vermogen: 18 MWp
Opgewekte energie: 41.400 MWh

De 440 hectare van het energielandgoed wordt als volgt verdeeld:

Zonne-energie 265 ha verdeeld over:

92 ha bijvangst in natuurgebied,
82 ha oost-west opstelling,
77 ha zuid oost opstelling,
8 ha met agrarische medegebruik,
6 ha testvelden

Windenergie: 4 windturbines

Landschappelijk raamwerk 175 ha:

Groene zone, infrastructuur en recreatief routenetwerk 117 ha
Natte natuur 43 ha
Nieuw bos 15 ha

Innovatiecentrum: 4 ha

Totaal: 1053 TJ, verdeeld over:

Zonne-energie:

Aantal panelen: 834.686
Opgesteld vermogen: 271 MWp
Opgewekte energie: 251.101 MWh

Windenergie:

Aantal windturbine: 4
Opgesteld vermogen: 18 MWp
Opgewekte energie: 41.400 MWh

Geactualiseerde getallen

Hoewel de raad in december 2019 het masterplan heeft goedgekeurd worden in 2020 door de gemeente plannen gemaakt voor het opwekken van meer energie dan in het masterplan is beschreven. Deze plannen worden in februari 2021 aan de gemeenteraad van Bergen voorgelegd. Er worden een conservatief en een optimistische scenario beschreven. In beide scenario’s wordt er meer energie opgewekt dan oorspronkelijk in het masterplan is beschreven. Het opgestelde vermogen van zowel de zonne-energie als de windenergie wordt verhoogd. Bij windenergie zelfs verdubbeld. Aangezien het aantal turbines gelijk blijft (4) betekent dit hogere turbines (van 190 meter naar 250 meter hoogte). Energielandgoed Wells Meer gaat inmiddels 74 – 80% i.p.v. de gedefinieerde 50% van de energiebehoefte van de gemeente Bergen opwekken. De gemeenteraad gaat akkoord.

Business case

De business case voor het Energielandgoed wordt niet vrij gegeven. Momenteel ligt het initiatief en het risico volledig bij de gemeente Bergen. De grond is in handen van de gemeente Bergen en van de provincie Limburg. In september 2020 wordt er overeenstemming bereikt over de aankoop van de gronden door de gemeente Bergen. Het betreft een stuk land van 381 ha dat voor 26 miljoen euro wordt aangeschaft. De exploitatie van het landgoed laat de gemeente over aan een BV, waar de gemeente een groot deel van de aandelen van krijgt en waarin de gemeente het volledige zeggenschap behoudt. De nog op te richten BV zal de gronden in Wells Meer pachten van de gemeente Bergen, dat levert de gemeente jaarlijks een aanzienlijk bedrag op. Daarnaast levert het aandeelhouderschap van de BV (hopelijk) ook nog rendement op. Op dit moment worden de totale investeringen van de BV geraamd op 173 miljoen euro. Van dit bedrag wordt 20% (€ 35 miljoen) met eigen vermogen gefinancierd. De gemeente Bergen heeft al € 5 miljoen geïnvesteerd, de inwoners van Bergen krijgen de kans om € 15 miljoen te investeren. Voor de buurgemeenten (Venray, Gennep en Mook en Middelaar) is er ruimte om gezamenlijk tot € 10 miljoen te investeren (laatste 5 miljoen onbekend).

Opbrengsten energielandgoed

De opbrengsten van het Energielandgoed zijn onder te verdelen in 3 categorieën:

Verkoop van elektriciteit: Energie wordt verkocht op de Epex, de handelsbeurs voor energie. De stroomprijs wisselt per dag, zelfs per uur. Het is onmogelijk om nu een betrouwbare inschatting te maken over de hoogte van de stroomprijs voor de komende 15-20 jaar.
SDE subsidie: Omdat duurzame energie niet rendabel is geeft de overheid subsidie op opwekking van duurzame energie, de zogenaamde SDE ++ regeling. Het totaal bedrag aan subsidiegelden is een aanzienlijk deel van de opbrengsten van het landgoed.
Garanties van oorsprong (GvO): dit is een bewijsstuk waarmee de afkomst van duurzaam geproduceerde energie aangetoond kan worden. GvO certificaten kunnen worden verhandeld.

Wat opvalt in de zeldzame financiële getallen die openbaar worden gemaakt is dat er, op structurele basis, wordt gerekend met verkeerde bedragen voor te ontvangen SDE++ gelden. Heel 2020 worden de SDE++ subsidiebedragen gecommuniceerd zoals opgenomen in het masterplan. Deze getallen zijn echter gedateerd. De inkomsten uit de SDE++ regeling kunnen zo’n 30% lager uitvallen dan in het masterplan is beschreven (ongeveer 7 miljoen euro per jaar minder). In het raadsvoorstel van januari 2021 worden wel correcte SDE bedragen genoemd. In februari zijn deze echter, na publicatie door het PBL van de definitieve subsidiebedragen voor 2021, al weer achterhaald. Hierdoor kunnen de inkomsten per jaar bijna 1 miljoen euro lager uitvallen dan wordt gecommuniceerd.

De feiten

Onderstaande getallen zijn gebaseerd op het conservatieve scenario (zie geactualiseerde getallen).

74% energiebehoefte gemeente Bergen

13.000 inwoners

173 miljoen euro (ex 100 miljoen voor netaansluiting / grond)

440 hectare grond

870.000 zonnepanelen

4 windturbines

1295 TJ

13.307 euro / inwoner

335 m² meter / inwoner.

RES

Elke provincie maakt een PES: een Provinciale Energie Strategie. Binnen Nederland er ook zijn 30 RES regio’s: Regionaal Energie Strategie – regio’s. Gemeente Bergen valt onder de RES van Noord en Midden Limburg. Energielandgoed Wells Meer levert 24% van de totale opwekking van duurzame energie van Noord en Midden Limburg. Van de 1200 GWh die de RES regio in 2030 duurzaam wil opwekken neemt Bergen met Energielandgoed Wells Meer 293 GWh voor zijn rekening. Dit maakt Bergen erg geliefd bij zowel het rijk, de provincie als bij de omliggende buurgemeenten. Voor de liefhebbers van het klimaatakkoord is dit geweldig nieuws; Energielandgoed Wells Meer gaat er hoe dan ook komen. Enkele kritische geluiden zijn echter wel op zijn plek. Dat Energielandgoed Wells Meer aan twee zijden grenst aan nationaal park (en natura 2000 gebied) De Maasduinen, gedeeltelijk zelfs wordt gerealiseerd in het nationale natuurnetwerk / de goudgroene zone waarvan Gedeputeerde Staten heeft aangegeven met prioriteit natuur te willen ontwikkelen en behouden, dat in het kader van de PAS uitspraak van de Raad van State geen extra stikstof emissie bij natura 2000 gebieden is toegestaan, dat minister Wiebes een zonneladder heeft ontwikkeld waarbij uit wordt gegaan van het maximaal ontzien van landbouw en natuurgronden bij de plaatsing van zonnepanelen en dat Gedeputeerde Staten drie eisen stellen aan projecten binnen de energietransitie waaraan niet wordt voldaan: haalbaar, betaalbaar en DRAAGVLAK, dat maakt allemaal niets meer uit wanneer je een bijdrage levert van 24% aan de Regionale Energie Strategie.

Voorontwerp bestemmingsplan

In het huidige geldende bestemmingsplan “Buitengebied 2018” heeft het gebied Wells Meer voornamelijk een agrarische bestemming. Het nieuwe bestemmingsplan maakt de realisatie mogelijk van het Energielandgoed. Het voorontwerp bestemmingsplan ligt van 30 april – 10 juni ter inzage. In deze periode komen 18 inspraakreacties binnen; 6 overleg reacties (provincie, omliggende gemeenten etc.) en 12 inspraakreacties (inwoners/bedrijven). Vanuit de betrokkenen organen komen 10 aandachtspunten naar voren die leiden tot 1 aanpassing, vanuit de inspraakreacties komen 103 aandachtspunten naar voren die 5 keer leiden tot een aanpassing van de toelichting en 2 keer leiden tot een aanpassing van de regels.

Opvallend hierbij is dat het beleid van de gemeente Bergen haaks staat op dat van het kabinet. In de motie Dik-Faber c.s. (Kamerstuk 32813, nr. 204) spreekt de tweede kamer haar zorg uit over zonneparken omdat deze ertoe kunnen leiden dat landbouwgrond verdwijnt en deze negatieve gevolgen kunnen hebben voor kwetsbare natuur en bodemleven. Mede vanuit die overweging verzocht de tweede Kamer het kabinet om in samenspraak met decentrale overheden een zonneladder op te stellen voor de inpassing van zonne-energie. In aanvulling hierop werd het kabinet met de motie Dik-Faber c.s. (Kamerstuk 34682, nr. 20) verzocht om er met decentrale overheden voor te zorgen dat de op handen zijnde zonneladder niet alleen wordt toegepast tijdens het RES-proces, maar ook in aanloop naar de RES wordt toegepast bij nieuwe vergunningsaanvragen voor zonneparken op natuur- en landbouwgronden. Als reactie op de motie heeft minister Wiebes op 23 augustus 2019 schriftelijk aangegeven dat: “Met een inzet op aangescherpt ruimtelijk beleid en het wegnemen van belemmeringen voor de versnelde toepassing van zon op daken, zet het kabinet in op het maximaal ontzien van landbouw- en natuurgronden en stimuleren van zon op dak”.

Het is opmerkelijk dat de provincie Limburg geen enkele moeite heeft met Energielandgoed Wells Meer terwijl hiervoor landbouwgrond wordt gebruikt. Dat Wells Meer, zoals hierboven beschreven, een bijdrage levert van 24% aan de RES zal hier zeker een rol in hebben gespeeld.

Wat ook meespeelt is dat de gemeente vanaf het begin van het project altijd spreekt multifunctioneel ruimtegebruik (zowel akkerland als begrazing onder de zonnepanelen). Vragen over de opoffering van landbouwgrond worden resoluut gepareerd met de melding dat er geen landbouwgrond verloren gaat, want “in Wells Meer is sprake van dubbel ruimtegebruik”. Hoe groot dat dubbele ruimtegebruik is wordt duidelijk wanneer eind 2019 het masterplan wordt gepresenteerd. Van de 440 hectare in het energielandgoed wordt slechts 8 hectare gereserveerd voor dubbel ruimtegebruik (2%).

Kritische geluiden

Uiteraard zijn er ook kritische geluiden te horen m.b.t. het Energielandgoed Wells Meer, hieronder volgt een kleine opsomming

Het exploiteren van een energiepark behoort niet tot de taken van een gemeente

Wanneer we kijken naar een overzicht van de beschreven taken van een gemeente zien we daar o.a staan: burgerzaken, openbare orde & veiligheid, sociale zaken, volksgezondheid etc. Nergens wordt gesproken over het exploiteren van een energiepark of, in bredere zin, het initiëren van bedrijfsactiviteiten. Toch worden over dit punt de voor- en tegenstanders van het Energielandgoed het niet eens. De voorstanders zijn van mening dat het Energielandgoed veel geld zal opbrengen wat goed is voor de gemeente en haar inwoners. De tegenstanders geven aan dat de risico’s verbonden aan dit project (aansluiting op het net, stikstof problematiek, financieel risico, etc.) veel te groot zijn voor de gemeente Bergen. Wat wel opvalt is dat het project zeer bedrijfsmatig lijkt te worden aangepakt. Enerzijds is dat positief: Er is een heldere visie, een goede strategie, en strak projectmanagement. Anderzijds worden de democratische grondbeginselen met voeten getreden en lijkt de gemeente Bergen soms even te zijn vergeten dat de overheid er is voor de burger en niet om met een prestige project op de kaart te komen.

Project Wells Meer is te groot voor de gemeente Bergen

Bergen is een kleine gemeente met slechts 13.000 inwoners en een klein ambtenaren apparaat. Toch heeft deze gemeente besloten om 24% van de totale opwekking van duurzame energie van Noord en Midden Limburg voor haar rekening te nemen. Het grootste zonneveld van Nederland wordt in Bergen gerealiseerd. Het, tot nu toe, grootste zonneveld ligt in Groningen (Hoogezand / Sappemeer) en heeft 315.000 zonnepanelen op 117 hectare grond. Vergeleken bij het zonneveld van Bergen is dit park kinderspel. In Bergen komen ruim 830.000 zonnepanelen, 2,5 keer zoveel als in Groningen. De gemeente Bergen voert het project in eigen beheer uit. Zoals wethouder Splinter het verwoordt: “We houden de wolven buiten de deur.” Is het wel verantwoord dat een gemeente met een jaarlijkse begroting van 32,5 miljoen euro een project initieert met een vereiste investering van 207 miljoen euro (excl. grondaankoop van 26 miljoen euro) ?

Project Wells Meer is te complex voor de gemeente Bergen

Gemeente Bergen is een kleine gemeente van 13000 inwoners met een klein ambtenarenapparaat. Er zijn slechts een paar hoger opgeleiden in dienst en bij aanvang van het project was er slechts beperkte ervaring met projecten binnen de energietransitie. Al in vroeg stadium zijn daarom vele externe adviseurs ingeschakeld en ook het technisch projectmanagement is ondergebracht bij een externe consultent (Antea Group). Hoewel de gemeentelijke ambtenaren worden ondersteund door adviseurs met kennis van zaken wordt de gemeenteraad dat niet. Daar ontstaat een probleem. Tijdens de gemeenteraadsvergaderingen blijkt regelmatig dat diverse raadsleden te weinig technische kennis hebben en daarnaast noodzakelijke kennis van de energietransitie ontberen. Raadsleden hebben dan ook niet de mogelijkheid om dit enorm complexe project te kunnen analyseren en beoordelen. Een van de primaire taken van de raad; het controleren van het College kan bij dit project dan ook niet goed worden uitgevoerd.

Het project is te gehaast / de planning is te krap

De gemeente Bergen heeft haast, grote haast. Dit heeft te maken met de steeds verder dalende bedragen van de SDE+ regeling. De business case komt daarmee met elke SDE ronde verder onder druk te staan. Al vrij snel heeft de gemeente besloten om mee te willen doen aan de SDE+ regeling van 2021. Gedurende het project blijkt echter dat dat niet haalbaar is wanneer alle te doorlopen stappen zorgvuldig worden uitgevoerd. Aangezien dit een bedreiging vormt voor het project wordt in de zomer van 2019 het Ministerie van Binnenlandse Zaken gevraagd het project op te nemen binnen de Crisis en Herstelwet. Dit verzoek wordt gehonoreerd waardoor de gemeente aanzienlijke tijdswinst kan behalen. Al snel blijkt echter dat dit onvoldoende is. De gemeente verzint daarom een list: meerdere onderdelen van het project moeten gelijktijdig worden uitgevoerd. Zo wordt bij een reguliere bestemmingsprocedure eerst het bestemmingsplan vast gesteld en daarna de vergunningen aangevraagd. Begin 2020 wordt er echter voor gekozen om de bestemmingsplanprocedure en de procedure voor de vergunningaanvraag gelijktijdig te laten verlopen. Een zogenoemde gecoördineerde procedure. Ook vindt normaal gesproken eerst een natuurtoets plaats waarna de resultaten van de natuurtoets worden opgenomen in de mer; de milieu effect rapportage. In Bergen wordt de mer al opgesteld voordat de natuurtoets is afgerond. Om het proces nog verder te versnellen draagt Gedeputeerde Staten de bevoegdheid voor het verlenen van de vergunning van windturbines over aan de gemeente Bergen. Hoewel in de elektriciteitswet (1998) is vastgelegd dat de bevoegdheid voor de vergunningen voor windturbines ligt bij Gedeputeerde Staten van provincie biedt de elektriciteitswet de mogelijkheid (Artikel 9f, zesde lid) om hiervan af te zien en de bevoegdheid over te dragen aan de gemeente Bergen. Om de gemeentelijke website wordt uitgelegd waarom: “het proces van vergunningsverlening kan hiermee worden gestroomlijnd waarmee een versnelling in proceduretijd kan worden bereikt“. De gemeente erkent zelf het risico van al deze versnellingen. Zo kunnen we in het risicodossier van het Energielandgoed lezen dat het risico : “onvoldoende tijd om een check uit te voeren op documenten en besluiten” als één van de belangrijkste risico’s wordt omschreven. “de eigen planning is te strak, de managementcyclus biedt onvoldoende ruimte voor controle”.

Slechte informatievoorziening en onethische gedrag

Projectcommunicatie over een groot, technisch, complex project is heel ingewikkeld. Dat daarin af en toe fouten worden gemaakt is geen probleem (waar gehakt wordt vallen spaanders niet waar). Binnen het project Energielandgoed Wells Meer lijkt informatie echter doelbewust als strategisch wapen te worden ingezet. Enerzijds gebeurt dat door informatie niet of in een laat stadium met betrokkenen te delen. Anders gebeurt dat ook door misleidende informatie te verstrekken of zelfs door onwaarheden te communiceren. Hierbij worden de grenzen van wat ethisch acceptabel is overschreden. Zo zou een gemeente nooit om mogen gaan met haar inwoners noch met de andere spelers binnen het politieke krachtenveld. Enkele voorbeelden kunt u hier lezen. Een dergelijke manier van omgaan met informatie zorgt er voor dat het vertrouwen in de politiek en de overheid daalt.

Energieonafhankelijkheid is onrealistisch

Gemeente Bergen wil als eerste gemeente in Limburg Energieonafhankelijk zijn. Tijdens de raadsvergadering van december 2019 blijkt dat alle politieke partijen een andere definitie hebben van het woord energieonafhankelijkheid. Voor het gemak nemen we maar even de definitie zoals die is vermeld op de website van het Energielandgoed: “Dit betekent dat er binnen de gemeente altijd voldoende eigen opgewekte energie aanwezig is“. Dit suggereert dat die energie dan ook beschikbaar zou zijn voor de inwoners en bedrijven. Er wordt echter geen netwerk aangelegd vanaf Wells Meer naar de diverse kernen, de opgewekte stroom wordt geleverd aan het hoogspanningsnet. Maar ook als we niet naar het element van distributie van de energie kijken is het bereiken van energieonafhankelijkheid geen eenvoudige opgave. Misschien dat het, in de eerste plannen van 2017, haalbaar zou zijn geweest om, op een bepaald moment, net zoveel energie op te wekken als de inwoners en bedrijven in de gemeente verbruiken. In die plannen werd namelijk nog gesproken over de komst van een biomassacentrale. In de huidige plannen van de gemeente is die echter niet meer opgenomen. Hoe wil de gemeente zorgen dat er altijd voldoende eigen opgewekte energie beschikbaar is als er alleen zon- en windenergie wordt opgewekt. Wat gebeurt er al de zon niet schijnt of de wind niet waait? Om te komen tot energieonafhankelijkheid is energieopwekking niet voldoende, daar is ook energieopslag voor nodig. Adviesbureau Blueconomy heeft in 2019, in opdracht van de gemeente, de mogelijkheden hiervoor onderzocht. Uit dit onderzoek blijkt onder meer dat als er 50.000 MWh op jaarbasis opgeslagen moet worden in batterijen er een batterij in de ordegrootte van 100-150 MWh nodig is. Dit komt in de buurt van de grootste batterij ter wereld. Een andere beschreven mogelijkheid is de conversie van elektriciteit naar waterstof door middel van elektrolyse. Met 50.000 MWh/jaar kan ongeveer 833 ton waterstof worden geproduceerd m.b.v. een 6,1 MW installatie. Het rapport geeft aan: “Het grote vraagstuk rondom waterstof heeft betrekking op kosten”. Gemeente Bergen blijft er echter van overtuigd dat in 2030 energieonafhankelijkheid wordt bereikt, we wachten af……

Wells meer ligt veel te dicht bij Nationaal Park en Natura 2000 gebied de Maasduinen

Nationaal park de Maasduinen bevindt zich grotendeels binnen het grondgebied van de gemeente Bergen. Het park is 4500 hectare groot en bevat de langste rivierduingordel van Nederland, het heeft een lengte van 20 kilometer en een breedte van 2-3 kilometer. Het Reindersmeer (130 hectare groot) vormt het hart van nationaal park de Maasduinen en werd dit jaar uitgeroepen tot mooiste meer van Nederland. Energielandgoed Wells Meer wordt aan twee kanten omsloten door nationaal park de Maasduinen en wordt gerealiseerd op slechts 300 meter afstand van het Reindersmeer. Een deel van de zonnepanelen worden zelfs geplaatst in het nationale natuurnetwerk / de goudgroene zone, een locatie waarvan Gedeputeerde Staten heeft aangegeven met prioriteit natuur te willen ontwikkelen en behouden.

Daarom is een MER; een milieu effect rapportage opgesteld, die weer is getoetst door de Commissie MER. De Commissie merkt op dat “hoewel ook de informatie over natuur veelomvattend is en degelijk opgezet, het natuuronderzoek ten tijde van het opstellen van het MER nog niet was afgerond. Daarom is nu nog niet zeker dat het plan aan de natuurwetgeving voldoet”.

Uiteraard speelt de PAS uitspraak ook in dit project een rol. Volgens het PAS moet de stikstofdepositie afnemen tot de zogenoemde kritische depositiewaarde (de hoeveelheid stikstofdepositie waarbij er geen effecten op de natuur optreden). Bouwprojecten kunnen alleen worden opgestart na een individuele ecologische onderbouwing waaruit blijkt dat er geen toename van stikstof in Natura 2000-gebieden plaatsvindt.

Tot slot is in de nota inspraak en overleg (sept 2020) aangegeven dat er geen garantie kan worden gegeven dat er geen energieopwekking of opslag van energie gaat plaats vinden in de Maasduinen.