Twee jaar geleden liet het CDA Limburg onderzoek doen naar de eigen bestuurscultuur. Aanleiding hiervoor was een reeks integriteitsaffaires. De commissie onder leiding van Herman Kaiser concludeerde (bron: NRC):
“Het CDA Limburg moet afscheid gaan nemen van de opvatting dat alles wat niet verboden is, ook is toegestaan.”
Blijkbaar is er van die aanbeveling nog niet veel terechtgekomen.
Komende week (15 maart 2023) zijn zowel de verkiezingen voor de Provinciale Staten als voor het Waterschap. Op de kieslijst voor Provinciale Staten in Limburg staat het CDA op lijst 1. Op de kieslijst voor het Waterschap Limburg komt het CDA niet voor.
Althans, dat lijkt zo…..
Aan de waterschapsverkiezingen voor het Waterschap Limburg doen 18 partijen mee. Aangezien de gemiddelde kiezer niet weet waar de verschillende partijen voor staan noch waar nu eigenlijk voor wordt gestemd zullen veel kiezers stemmen op een regionale partij in de hoop dat dan in ieder geval de belangen van de eigen regio worden behartigd.
Een inwoner van de gemeente Bergen die een blik werpt op het overzicht met de kandidatenlijsten zal al snel partij 11 tegenkomen: Waterbelang Venray & Maasduinen en daarmee is de keus snel gemaakt (Bergen maakt immers deel uit van de Maasduinen).
Wie de kieslijsten iets beter bekijkt zal het opvallen dat 9 van de 18 partijen die meedoen aan de waterschapsverkiezingen een naam hebben die begint met “Waterbelang” gevolgd door een streek in Limburg. Wie nog iets beter kijkt ziet dat op de lijsten van de verschillende “Waterbelang partijen” namen staan van lokale CDA’ers.
Het CDA doet in Limburg dus niet mee met één partij maar met maar liefst negen verschillende partijen want dat levert aanzienlijk meer stemmen op. Wanneer het CDA met één partij mee zou doen, zou de statistische kans dat een willekeurige burger op die partij stemt 10% zijn (1 van de 10 deelnemende partijen). Door mee te doen met 9 partijen (van de 18) wordt deze statistische kans verhoogd naar 50%.
In de praktijk is het succes van de spreiding over verschillende partijen nog hoger. In 2019 wisten de verschillende “Waterbelang” partijen samen 66% van de stemmen te behalen. Bij de, op het zelfde moment gehouden, verkiezingen voor Provinciale Staten haalde het CDA 19% van de stemmen. Daarmee was het CDA weliswaar de grootste partij in Limburg maar het verschil met de waterschapsverkiezingen was enorm en viel maar liefst 47% lager uit.
Door de lijst op te splitsen in 9 verschillende partijen gaat dus 47% van het totale aantal stemmen naar het CDA die anders waarschijnlijk niet naar het CDA zouden zijn gegaan.
En dat is ook precies de bedoeling.
De constructie is in 2008 bedacht door prominente Limburgse CDA’ers die naar eigen zeggen (bron NRC):
” Gezocht hebben naar een slimme constructie om zo veel mogelijk invloed uit te oefenen”.
“Zo lukt het misschien ook om mensen te trekken die normaal gesproken niet op het CDA stemmen”.
Wat opvalt is dat er door de verschillende “CDA klonen” geen bekendheid wordt gegeven aan het feit dat ze aan het CDA gelieerd zijn. Ook melden ze niet dat ze na de verkiezingen gaan samenwerken en één fractie gaan vormen: Waterbelang Limburg. Zo vormt het “CDA” altijd de grootste fractie en heeft niet alleen de meeste zeggenschap in het algemeen bestuur (vergelijkbaar met de gemeenteraad) maar kan dus ook een stevige stempel drukken op het dagelijks bestuur (vergelijkbaar met het college van Burgemeester & Wethouders).
Deze werkwijze is niet in strijd met de kieswet maar zou je dit wel moeten willen?
Andere partijen noemen de werkwijze van het CDA al kiezersbedrog (VVD), of volksverlakkerij (SP) (bron: NRC), ik zou het zelf graag onethisch willen noemen. Wim Voermans, hoogleraar staats- en bestuursrecht aan de universiteit leiden is het met mij eens: “Onder eigen vlag meedoen, kleur bekennen, zou ethisch gezien wel beter zijn”.
Ik mis de tijd van Balkenende waarin het in ieder geval duidelijk was waar het CDA voor stond. Het gezin als hoeksteen van de samenleving, rentmeesterschap en normen en waarden. Met die waarden lijkt het in Limburg regelmatig mis te gaan. Het Limburgse CDA is niet alleen het morele kompas kwijt maar is ook vergeten waar de “C” in de eigen naam voor staat.
De lokale CDA’ers uit Bergen kun je niet verantwoordelijk houden voor het beleid van een provinciale afdeling. Wanneer de lokale CDA’ers echter zelf op een kieslijst van Waterbelang gaan staan is er geen sprake meer van oogluikend het beleid toelaten maar dan is er sprake van actieve betrokkenheid.
Wanneer we kijken naar lijst 11: Waterbelang Venray & Maasduinen zien we al snel bekende CDA’ers uit Bergen staan. De voorzitter, de fractievoorzitter en een commissielid staan op de lijst. De vraag mag dan ook gesteld worden hoe het staat met het morele kompas van de lokale CDA’ers.
De vraag is ook of de op de lijst voorkomende personen nu zoveel weten over “water” want dat lijkt me toch wel zo handig bij waterschapsverkiezingen. Ik ben zelf ook benaderd voor een plek op de kieslijst door een andere partij die meedoet aan de waterschapsverkiezingen maar heb daar vriendelijk voor bedankt aangezien mijn expertise op energiegebied ligt en niet op het gebied van water. Dat zouden meer mensen moeten doen.
Het CDA maakt altijd gebruik van “stemmentrekkers” op de lijst. Bij de laatste gemeenteraadsverkiezingen in Bergen was dit een voormalig prins Carnaval. Van de 26 kandidaten op de CDA lijst kreeg de oud prins Carnaval op vier na de meeste stemmen (bron: proces verbaal verkiezingsuitslag). Jammer alleen dat hij al tijdens de verkiezingsavond (minuut 42) aangaf geen interesse te hebben in een politieke functie: “ik heb een eigen bedrijf, dat gaat altijd voor”. Tsja, mensen die geen rol willen vervullen in de politiek horen niet op een kandidatenlijst thuis. Bij de waterschapsverkiezingen probeert het CDA in Bergen het nog een keer door een andere oud prins Carnaval en tevens Erdmenneke van het jaar (de Erdmennekes is de lokale carnavalsvereniging) op de lijst te plaatsen. Andere naam, zelfde truc. Ook dit keer zal het ze ongetwijfeld veel stemmen opleveren.
Ik vraag me werkelijk af waarom de lokale CDA’ers zich laten lenen voor een constructie die overduidelijk niet zuiver is. Ik zou ze dan ook graag het volgende mee willen geven:
In de gemeente Bergen zijn 5 politieke partijen actief. Stel bij de komende gemeenteraadsverkiezingen meldt zich een nieuwe partij; we noemen haar voor het gemak Burgerbelangen. Burgerbelangen dient echter niet één kandidaten lijst in maar vijf verschillende te weten: Burgerbelangen Afferden, Burgerbelangen Bergen, Burgerbelangen Siebengewald, Burgerbelangen Well en Burgerbelangen Wellerlooi. Burgerbelangen heeft daarmee 50% van het aantal kandidatenlijsten (5 van de 10). Op die lijsten plaatst Burgerbelangen per kern een aantal lokale beroemdheden. Niet dat die interesse hebben in een plek in de gemeenteraad, het gaat alleen om het binnenhalen van zoveel mogelijk stemmen. Na de verkiezingen gaan de verschillende Burgerbelangen lijsten samenwerken en vormen één fractie, die misschien dan wel de grootste fractie wordt waardoor Burgerbelangen het initiatief mag nemen in de coalitieonderhandelingen. Mochten de lokale CDA’ers dit een goed idee vinden dan hoeven ze verder niets te doen, vinden ze dit onwenselijk dan moeten ze in het vervolg misschien iets beter nadenken voordat ze een plaats op de kieslijst van Waterbelang accepteren.
Dit artikel is geschreven voor de uitzending van de avondshow met Arjen Lubach van 6 maart 2023. In deze uitzending geeft Lubach zijn visie op de gang van zaken rondom de waterschapsverkiezingen in Limburg. Indien gewenst kunt u het item hier terugkijken.